تحليل، زماني به كار مي آيد كه يك واقعيت، غيرشفاف و پيچيده باشد. كار تحليل، باز كردن اين پيچيدگي است تا انسان را در معرض يك واقعيت شفاف و روشن قرار دهد به طوري كه بتواند داوري و قضاوت كند.
اما هدف اصلي نقد، جدا كردن خالصي از ناخالصي است و از لحاظ لغوي نيز نقد به معناي نوك زدن پرندگان است براي جداسازي دانه از سنگ ريزه ها. نقد، به معناي گفتن واقعي نكات مثبت و منفي يك مجموعه است،
اما تحليل، در واقع كاري به نقاط قوّت و ضعف ندارد. در واقع نقّاد بايد داراي منظر و چارچوب هاي نظري، فكري و ديدگاه باشد كه بر اساس آنها تشخيص دهد چه چيزهايي خوب و چه چيزهايي بد است. اما كار تحليلگر اين است كه پيچيدگي آن مسائلي را كه ما با آنها سرو كار داريم، باز نمايد و كاري به خوب يا بد بودن ماجرا ندارد.
روشهای تحلیل محتوا
- بیان کردن مطالب به صورت عینی و منتظم
- بیان محتوا با پشتوانه نظری
- توصیف ویژگی‌های آشکار پیام
- رمزگذاری ویژگی‌های مشخص پیام
- استخراج معانی پنهان و مستتر
- عدم دخالت تعصبات و ذهنیات تحلیلگر در تحلیل
- استفاده از فرضیه و سوال برای تبیین رابطه معنایی متغیرها
مراحل تحلیل محتوا
- ابتدا باید موضوع مورد مطالعه مشخص و معین شود.
- در گام دوم، باید چهارچوب نظری پژوهش شکل بگیرد؛ متغیرهای مستقل و وابسته تفکیک داده شوند، فرضیه در نظر گرفته شود و سپس با استفاده از روشهای منطقی برای متغیرها اهدافی تعیین گردند.
- در این مرحله معیاری برای اندازه گیری متغیرها در نظر گرفته شود، به عنوان مثال، تهیه فهرستی از واژگان کلیدی به قصد شمارش آن ها می تواند به اندازه گیری نقش متغیرها کمک کند.
- تهیه و تنظیم ابزار جمع آوری اطلاعات با توجه به موضوعی که قرار است پژوهش در آن حوزه صورت گیرد.
- جمع آوری اطلاعات مربوط به طرح پژوهش که این امر با در نظر گرفتن زمان و مکانی که قرار است عملیات در آن انجام گیرد، کامل میشود.
- مطالب و متون باید طبقه بندی شوند این کار به منظور سهولت درک برای خوانندگان انجام می شود.
- در پایان کار باید مطالب آنالیز و تجزیه شوند که یا فرضیه اصلی را رد و یا آن را اثبات میکند.
کاربردهای تحلیل محتوا
- توصیف درست خصوصیات پیامهای دشوار که در متون درسی، سخنرانی‌ها، روزنامه‌ها و مجلات به کار برده میشوند.
- فهم اهداف فرستنده پیام یا همان نویسنده متن و دلایل ارسال آن؛ به عنوان مثال، با تجزیه و تحلیل محتوای پیام رهبر یک حزب سیاسی به مخاطبان خود، میتوان به راحتی اهداف آن را بدست آورد.
- شناخت میزان تاثیر پیام بر روی مخاطبان؛ به عبارت دیگر، افرادی که پیام برای آنها ارسال میشود، مورد مطالعه قرار می‌گیرند تا میزان تاثیر پیام بر آنها اندازه گیری شود و اثر مثبت و یا منفی آن بدست آید. این امر به منظور اصلاحات پیام صورت میگیرد.
- شناخت اثر و دست نوشته نویسنده مورد پژوهش قرار میگیرد. برای نمونه، افراد با توجه به ویژگی‌های شخصیتی از واژگانی خاص در نوشتار خود سود می‌جویند. فراوانی واژه‌ها و نحوه ترکیب آنها در میان افراد متفاوت می‌باشد. مثلاً در سیاست برای پی بردن به تیپ شخصیتی افراد از تحلیل پیامهای آنها استفاده میشود. در پیامهایی که واژههای چون نظامیگری، میلیتاریسم، جنگ و خشونت بیشتر استفاده شود، فرد در ردیف افراد محافظه کار و جنگ طلب قرار میگیرد.
- پاسخ به برخی از پرسشهای پژوهشگران که پاسخی برای آن پیدا نمیکنند.
- مطالعه جنبه‌هایی از فرهنگ و تغییرات فرهنگی؛ مثلاً، میتوان اشعار، ادبیات و هنر یک فرهنگ را در زمان خاصی مورد تجزیه و تحلیل قـرار داد تا ارزش‌های موجـود در آن عصـر بدست آورد.
- دستیابی به خصوصیات و ویژگی‌های اجتماعی زمانی خاص و جریان‌های عمیق و پنهان اجتماعی دوره ای که نویسنده در آن می‌زیسته؛ زیرا بیشتر نویسندگان فرزند زمان خود محسوب میشوند و در آثار خود به انعکاس مسائل و امور روز میپردازند.
- پی بردن به بیماری، خصوصیت رفتاری و یا ذهنی نویسنده که از این طریق می توان منطقی یا غیر منطقی بودن پیام را مشخص کرد.
ویژگیها و مزایای تحلیل محتوا
- ارزیابی متون غیرقابل فهم
- پیام رسانی به شیوه ای ساده
- عینی بودن
- قاعده مند بودن
- تمرکز بر محتوای آشکار
- استفاده از اسلوبهای علمی
- امکان جمع آوری اطلاعات از افراد غیر قابل دسترس
- پی بردن به دورههای زمانی مختلف و آشنایی با شیوههای مختلف زندگی
- نسبت به روش های دیگر پژوهش، به لحاظ زمانی و هزینه، مقرون به صرفه می‌باشد.
- دسترسی به همه بخشهای متن، به ویژه در زمانی که پژوهش دچار خلل می شود و نیاز به اصلاحات دوباره دارد.
منبع: ویکی محتوا
