کتاب، محصول تجربه های بشری و خلاقیت های ذهنی و آموخته های دراز مدت انسان است. سهم کتاب در انتقال دانش ها گاهی به مراتب بیشتر و فراتر از دیگر ابزار آموزشی است. کتاب وسیله ای است که دانش بشری به مدد آن از تباه شدن مصون می ماند و به آیندگان منتقل می شود. پدید آوردن آثار علمی و فرهنگ مکتوب از توصیه های مهم اولیای دین است و به گسترش دانش کمک می کند و به عنوان یک میراث فرهنگی برای نسل های آینده ماندگار می شود. بی گمان، هیچ ذخیره و میراثی سودمندتر و با ارزش تر از کتاب نیست؛ چرا که کتاب، مایه آرامش روحی انسان است. کتاب همدمی است که اندوه را می زداید و مطالعه کننده را از تنهایی در می آورد و به او حکمت های جان پرور می آموزد.
در سال 1372 خورشیدی 24 آبان به عنوان روز کتاب و کتابخوانی تعیین شد. این روز، یکی از روزهای هفته کتاب نیز هست. در هفته کتاب، در مدارس، مساجد، دانشگاه‌ها، و استان‌های کشور نمایشگاه‌ها و جشن‌های کتاب و سخنرانی در موضوع چاپ و نشرِ کتاب برگزار میشود.
«احمد عارفخانی» فعال فرهنگی و کارشناس رسانه با توجه به در پیش بودن روز 24 آبان روز کتاب و کتابخوانی در یاداشتی با عنوان «از میشل زواکو تا ویکتور هوگو» به 40 نکته طلایی در کلام حضرت آیت الله خامنه ای در حوزه کتاب و کتاب خوانی، پرداخته است که تقدیم خوانندگان ابنا میشود:
سرانه مطالعه در ایران و جهان از جمله موضوعاتی است که گاه و بیگاه در نشریات و شبکه های اجتماعی بر سر زبانها می افتد و بویژه اینکه با نزدیک شدن به ایام نام گذاری روز کتاب و کتاب خوانی یا ایام برگزاری نمایشگاههای کتاب این موضوع بیشتر جلوه گری می کند و همیشه سوالاتی در این باره مطرح می گردد و جوابهایی هم شنیده می شود که باعث تعجب همگان می گردد، به طور مثال تفاوت فاحش سرانه مطالعه در ایران از 2 دقیقه تا 79 دقیقه که پاسخ هایی هم به این موضوع از طرف دست اندرکاران و مسئولان و علاقمندان به کتاب و کتاب خوانی داده می شود. در این جا، ما در صدد پاسخ و واکاوایی چرایی این اختلاف در آمار و یا چرایی پایین بودن سرانه مطالعه کتاب در ایران نیستیم. در وانفسای پایین بودن سرانه مطالعه در ایران افرادی هستند که بسیاری از اوقات خود را با تمام مشغله ها، مسئولیت ها و دغدغه ها، با کتاب و کتاب خوانی و انس با این یار مهربان می گذرانند و اهتمام بسیاری دارند که سایرین و بویژه جوانان و نوجوان نیز با کتاب انس بگیرند.
از جمله کتاب خوان های حرفه ای و سرآمد حضرت آیت الله خامنه ای هستند که کمتر نوشته و کتابی است که ایشان با همه مشغله ها و موضوعات پیرامونی مطالعه نکرده باشند و در بسیاری موارد ایشان در قالب تغریظ نظر خود را بیان کرده اند که نشان از دقت، نگاه حرفه ای، اطلاعات عمیق و اشراف کامل رهبر انقلاب نسبت به موضوعات مختلف است.
در این نوشته ابتدا مواردی از علاقمندی رهبر انقلاب به مطالعه و کتاب خوانی را بیان می کنیم و در ادامه برخی از نکات کلیدی درباره مطالعه و کتاب خوانی از دیدگاه رهبر انقلاب را تقدیم شما خواهیم کرد:
اسلام پرچمدار کتابخوانی است
«من هر زمانی که به یاد کتاب و وضع کتاب در جامعه خودمان می افتم، قلبا غمگین و متاسف می شوم. این به خاطر آن است که درکشور ما به هر دلیلی که شما نگاه کنید، باید کتاب اقلا ده برابراین میزان، رواج و توسعه و حضور داشته باشد. اگر به دلیل پرچمداری تفکر اسلامی و حاکمیت اسلام به حساب بیاورید، این معناصدق می کند؛ چون اسلام به کتاب خواندن و نوشتن، خیلی اهمیت می دهد. اگر هر منصفی به بیانات نبی مکرم اسلام و ائمه (علیهم السلام) و پیشوایان اسلام نگاه کند و ببیند که اینها در چه زمانی به کتاب و کتابخوانی دعوت می کردند و فرا می خواندند، همه افسانه ها از ذهنش شسته خواهد شد و خواهد فهمید که دشمنان اسلام جز این نداشتند که افسانه های کتاب سوزی و کتاب ستیزی را برسر زبانها بیندازند، چون اسلام پرچمدار کتابخوانی است».
کم کاری درباره کتاب های دینی
«مقوله دیگری که ما در آن کم کاری داریم که شاید باورکردنی هم نباشد. کتابهای دینی است! مثل این که ما روی کتابهای دینی و مسائل اسلامی متاسفانه کم کار می کنیم! این متون اسلامی بسیار ارزشمند است. ما به کتابهایی در ردیف کتابهای شهیدمطهری احتیاج داریم که مسائل اساسی اسلام را با یک بینش صائب وبه دور از کجروی و افراط و تفریط، با زبانی قابل فهم برای قشرهای متوسط جامعه که نه دانشمندان و نه اندیشمندن را ملاک می گیریم، نه سطوح خیلی پایین تر را. .. تبیین کند».
از میشل زواکو تا ویکتور هوگو
«من نمی خواهم به بچه ها خیلی کتاب و رمان معرفی کنم؛ حالا ممکن است اسم مؤلفانش را بگویم. مثلا یک نویسنده معروف فرانسوی هست، به نام «میشل زواکو» که کتابهای زیادی دارد. من اغلب رمانهای او را در آن دوره (نوجوانی) خواندم. یا نویسنده معروف فرانسوی «ویکتور هوگو» که من کتاب «بینوایان» او را اولین بار در همان دوره نوجوانی از کتابخانه آستان قدس گرفتم وخواندم.»
نوجوانی و کتابخوانی
من در دوران جوانی زیاد مطالعه می کردم. غیر از کتابهای درسی خودمان مطالعه می کردم و می خواندم، هم کتاب تاریخ، هم کتاب ادبیات، هم کتاب شعر و هم کتاب قصه و رمان می خواندم. به کتاب قصه خیلی علاقه داشتم و خیلی از رمانهای معروف را در دوره نوجوانی خواندم. شعر هم می خواندم.
ریشه تاریخی عدم رواج کتابخوانی
با تلخی باید اعتراف کنیم که رواج کتاب و روحیه کتابخوانی درمیان ملت عزیز ما که خود یکی از مشعل داران فرهنگ و کتاب ومعرفت در طول تاریخ پس از ظهور اسلام بوده است. بسی کمتر از آن چیزی است که از چنین ملتی انتظار می رود. و این پدیده نیزمانند بیشتر پدیده های ناگوار در کشورما، نتیجه فرمانروایی پادشاهان و فرمانروایان ظالم و فاسد و بی فرهنگ و بی سواد براین کشور در دویست سال گذشته است
حضرت آیت الله خامنه ای در بسیاری از جلسات با دست اندرکاران حوزه کتاب و چاپ و نشر و در جلسات با دانشجویان و قشرهای جوان و نوجوان و حتی در مواردی در جلسات عمومی با اقشار مختل، همگان را به مطالعه در حوزه های مختلف توصیه می کنند و نکات بسیار کلیدی و طلایی را بیان کرده اند که تلاش کردیم بخش از این نکات را در ادامه بیان کنیم
40 نکته طلایی در کلام حضرت آیت الله خامنه ای در حوزه کتاب و کتاب خوانی:
1-سلامت فكری را با كتابخوانی تامین كنید.
از كتاب های خوب، راه‌گشا، راهنما -كه از سوی متفكّران و نویسندگان خوب ما تهیّه شده و در اختیار ما گذاشته شده- استفاده كنید و بخوانید. (دیدار جمعی از دانش‌آموزان به مناسبت مراسم جشن تكلیف، 24 آذر 95)
2- بعضي كتاب‌ها مضر است.
این یك خوراك معنوي است؛ اگر فاسد بود، اگر مسموم بود، اگر مضر بود، ما به عنوان ناشر، به عنوان كتابدار، به عنوان كتابخانه‌دار، به عنوان متصدي پخش - به هر عنواني كه با كتاب ارتباط دارد - حق نداریم این را در اختیار افرادي قرار بدهیم كه آگاه نیستند، ملتفت نیستند. (دیدار مسوولان كتابخانه‌ها و كتابداران، 29 تیر90)
3-سعی كنید كتاب را بتوانید به ذهن مخاطبین برسانید.
مشكل‌تر از كتاب نوشتن، رساندن كتاب به چشم و ذهن مخاطب است؛ این خیلی مهم است. این هنر لازم دارد، دقّت لازم دارد، ظرافت هایی دارد كه بایستی بتوانید اینها را وارد ذهن اینها بكنید.(دیدار اعضای ستاد بزرگداشت چهار هزار شهید استان گلستان، 15 آذر 95)
4-كتاب ترجمه كنید.
من با كتاب زیاد انس دارم، كتاب زیاد می خوانم، در بازار نشر و مانند اینها از تازه‌های كتاب زیاد اطلاع دارم - كارها دارد می شود؛ سرمایه‌دار می رود پول عالی می دهد به مترجم كه فلان كتاب را ترجمه كن. من پرسیدم از یكی از همین حضرات كه مترجم به شما مراجعه می كند یا شما به مترجم مراجعه می كنید؟ گفت نه، ما به مترجم مراجعه می كنیم؛ راست می گوید، مترجم پیدا می كنند برای اینكه ترجمه كند. خب این‌كار را شما هم باید بكنید؛ كتاب ترجمه كنید، كتاب تولید كنید.(دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، 19آذر92)
5-ساماندهی توزیع و ایجاد فروشگاه‌های زنجیره‌ای.
یكی از كارهای ضروری در چرخه تولید و عرضه كتاب، ساماندهی توزیع و ایجاد فروشگاه‌های زنجیره‌ای كتاب است. (بازدید از نمایشگاه كتاب تهران،17 اردیبهشت91)
6-به نیازها و خلاهاي جامعه نگاه كنند.
در تولید كتاب - چه تولید به معناي ایجاد كتاب، چه تولید به معناي ترجمه كتاب، چه تولید به معناي نشر كتاب و در اختیار این و آن قرار دادن - به نیازها و خلاهاي جامعه نگاه كنند؛ خلاهاي فكري را، نیازهاي فكري را بشناسند، انتخاب كنند، سراغ آنها بروند.(دیدار مسوولان كتابخانه‌ها و كتابداران، 29 تیر 90)
7-باید تیراژها خیلي بالاتر باشد.
تیراژهاي هزار و دو هزار و سه هزار و اینها شایسته كشورِ هفتاد و پنج میلیوني ما با این همه جوان، با این همه انگیزه نیست؛ باید تیراژها خیلي بالاتر باشد. حالا در بعضي از موارد خوشبختانه انسان مي‌بیند دفعات چاپ كتاب‌ها خیلي بالاست؛ لیكن در عین حال در مجموع كه نگاه می‌كنیم، نه، راضي كننده نیست، قانع كننده نیست؛ باید یك حركتي آغاز شود.(دیدار مسوولان كتابخانه‌ها و كتابداران، 29 تیر 90)
8-دستگاههای دولتی به مقوله كتاب اهمیت بدهند.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دستگاههای دولتی، و صاحبان انگیزه، به مقوله كتاب اهمیت بدهند و تولید كتاب را با جدیت دنبال كنند.(بازدید از نمایشگاه بین المللی كتاب تهران، 21 اردیبهشت 90)
9-مرکز ارایه کتاب در نماز جمعه.
باید مردم و جوانها را تشویق به كتابخوانی و نخبگان را تشویق به تولید كتاب كرد و شاید بتوان در محل‌های نمازجمعه در هر شهر، مركز ارایه و نمایش كتاب‌های خوب و به‌روز و مطلوب ایجاد كرد.(دیدار ائمه جمعه سراسر كشور، 14 دی94)
10-تشكلّ های دانشجویی، روی معارف اسلامی كار كنند.
تشكلّ های دانشجویی، روی معارف اسلامی كار كنند. كتاب هم كم نداریم؛ كتاب خیلی داریم. یك روزی ما ناچار بودیم فقط به كتاب های شهید مطهّری ارجاع بدهیم - البتّه آن كتاب ها باز هم همچنان در قلّه است و خیلی باارزش است- امّا امروز غیر از آنها هم كتاب های زیادی داریم.(دیدار جمعي از دانشجویان، 20تیر 94)
11-حركتی را همه مسوولان در كشور آغاز كنند.
من از این اجتماعی كه امروز هست، می خواهم این استفاده را بكنم كه یك تجدید مطلعی بشود در مساله كتاب و كتابخوانی و كتاب خوب و كتاب مفید و كتاب سالم؛ یك حركتی را همه مسوولان در كشور آغاز كنند؛ از آنهایی كه برنامه‌ریزی می كنند تا آنهایی كه تولید می كنند تا آنهایی كه تبلیغ می كنند تا مخاطبان كتاب، جوان ها و غیر جوان ها كه كتاب را می خوانند، یك نگاه جدیدی داشته باشیم. (توصیه درباره ۶ اولویت كاری دولت یازدهم در حوزه فرهنگ، 7 شهریور 92)
12-كودكان را به كتابخوانی عادت دهیم.
مساله مطالعه و كتابخوانی مهم است. در جامعه ما بی‌اعتنایی به كتاب وجود دارد. گاهی آدم می‌بیند در تلویزیون از این و آن سؤال می كنند: آقا شما چند ساعت در شبانه‌روز مطالعه می كنید، یا چقدر وقت كتابخوانی دارید؟ یكی می گوید پنج دقیقه، یكی می گوید نیم ساعت! انسان تعجب می كند. ما باید جوانان را به كتابخوانی عادت دهیم، كودكان را به كتابخوانی عادت دهیم؛ كه این تا آخر عمر همراهشان خواهد بود. كتابخوانی در سنین بنده - كه البته بنده چندین برابر جوان ها كتاب می خوانم - غالباً تأثیرش بمراتب كمتر است از كتابخوانی در سنین جوان ها و شما عزیزانی كه اینجا حضور دارید. آنچه كه همیشه برای انسان می ماند، كتابخوانی در سنین پایین است. جوانان شما، كودكان شما هرچه می توانند، كتاب بخوانند.( بیانات درباره فرهنگ كتابخوانی در جوانی،20 مهر91)
13-تولید كنندگان كتاب به خلاءها و نیازهای جامعه توجه كنند .
به كتاب اهتمام بورزیم! ترویج كتابخوانی توسط دستگاههای مسوول، كتاب در سبد كالای مصرفی خانواده‌ها، تولید كنندگان كتاب به خلاءها و نیازهای جامعه توجه كنند. این هدیه كتاب به ماست. لذا كتاب یك پدیده و یك موجود ذی‌قیمت است؛ همیشه اینجور بوده است، در آینده هم همین جور خواهد بود. لذاست كه به كتاب بایستی اهتمام ورزید. (مطالبات رهبر انقلاب از عرصه فرهنگ نشر، 28تیر91)
14-كتاب در سبد كالای مصرفی خانواده‌ها.
باید جوري بشود كه در سبد كالاي مصرفي خانواده‌ها، كتاب یك سهم قابل قبولي پیدا كند و كتاب را بخرند براي خواندن، نه براي تزئین اتاق كتابخانه و نشان دادن به این و آن. این هم یك نكته است، كه مساله كتابخواني در جامعه است.(دیدار مسوولان كتابخانه‌ها و كتابداران، 29 تیر 90)
15- سنت كتابخواني رواج پیدا كند.
در جامعه باید سنت كتابخواني رواج پیدا كند. كتابخواني باید در جامعه ترویج شود و این كار بر عهده همه دستگاه‌هایي است كه در این زمینه مسوولند.(بیانات مقام معظم رهبری در دیدار مسوولان كتابخانه‌ها و كتابداران؛ 29 تیر 90)
16- اهل منبر یك دوره كتاب‌های مرحوم مطهری را بخوانند.
بنده از چیزهایی كه برای صاحبان فكر و كسانی كه میخواهند افكار اسلامی را برای مردم بیان كنند - مبلّغان دینی، اهل منبر، سخنگویان دینی - واقعاً لازم می‌دانم، این است كه یك دوره كتاب‌های مرحوم مطهری را بخوانند. شیوه‌ای پیدا كنید كه این كتاب‌ها خوانده شود؛ هم در كتاب‌های درسی بیاید، هم در دانشگاه‌ها بیاید.(در باب اهمیت كتابخوانی، 12 اردیبهشت94)
17- توصیه به طلاب
طلبه باید دستش از کتاب رهانشود؛ کتاب بخواند،همهجورشرابخواند،دردوره‌ی جوانی بخواند. این ذخیره‌ی حافظه را که بی‌نهایت دارای ظرفیت است، هرچه میتوانید، در دوره‌ی جوانی پر کنید(بیانات در دیدار علما و روحانیون خراسان شمالی19/7/1391)
18- توصیه به دانشجویان.
شما نهضت کتابخوانی باید راه بیندازید، واقعاً کتاب بخوانید، مطالعه کنید. من البتّه در جلسات قبلی که با دانشجوها داشته‌ام، مکرّر صحبت کتابهای شهید مطهّری را کرده‌ام(۷) امّا نمیخواهم بگویم صرفاً آن؛ نه، شماها خودتان، هیئتهای اندیشه‌ورزتان، بچّه‌های پیشکسوت‌ترتان بنشینند فهرست مطالعاتی و برنامه‌ی مطالعاتی برای جاهای مختلف، قشرهای مختلف برنامه‌ریزی کنند، طرّاحی کنند و تعریف کنند، و مانند این کارها. این خیلی چیز لازمی است.(بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان1/3/1398)
19- توصیه دانش آموزان.
سلامت فکری را هم با کتابخوانی تأمین کنید؛ از کتابهای خوب، راه‌گشا، راهنما -که از سوی متفکّران و نویسندگان خوب ما تهیّه شده و در اختیار ما گذاشته شده- استفاده کنید و بخوانید.(بیانات در مراسم جشن تکلیف دانش‌آموزان23/9/1395)
20- بیشترین تیراژ را کتابهای دینی دارند.
الان در داخل کشور، بیشترین تیراژ را کتابهای دینی دارند. البته اینها در سطوح مختلفی قرار دارند؛ بعضی از سطوحشان، سطوح عوام است؛ بعضی از سطوحشان، سطوح خواص است؛ بعضی از سطوحشان، سطوح اخصّ الخواص است. مردم و جوانان این کتابها را میخواهند.(بیانات در جلسه پرسش و پاسخ مدیران مسئول و سردبیران نشریات دانشجویی4/12/1377)
21- با آزادی گناه و آزادی ویرانگری مخالفیم.
خطاست اگر کسی گمان کند، ما که نسبت به مسأله مطبوعات و کتاب و نوشتن و نشر در جامعه حسّاسیت به‌خرج میدهیم، با تفکّر آزاد، با فکر آزاد و با مباحثه آزاد مخالفیم؛ نه. ما کسانی هستیم که اوّلین شعارهای این مسائل را داده‌ایم و الحمدلله تا الان هم دنبالش بوده‌ایم؛ اما با آزادی گناه و آزادی ویرانگری مخالفیم. نمیشود اجازه داد که نسل جوان یک کشور که به اعتماد ما می‌آید کتاب را از شما میخرد و میگوید اینها متدیّنین و در رأس کار هستند، از این طریق گمراه یا فاسد شود؛ یا از این طریق دشمن بخواهد کاری انجام دهد.
(بیانات در دیدار جمعی از ناشران28/2/1378)
22- در عرصه‌های فکری مختلف، کتاب تولید کنیم.
در عرصه‌های فکری مختلف، کتاب تولید کنیم؛ آن هم کتاب خوب. چنین تکلیفی نه فقط بر عهده‌ی مسؤولان کشور است، بلکه کل کشور و طبقه‌ی اهل فرهنگ، چنین تکلیفی دارند. (مصاحبه در پایان بازدید از هفتمین نمایشگاه کتاب20/2/1373)
23- کتابخوانی، مخصوص عده‌ای از افراد جامعه‌ی ما نباشد.
تکلیف بعدی این است که کتابخوانی به عنوان یک سنت رایج در آید؛ به طوری که همه‌ی قشرها در کشور کتابخوان شوند و کتابخوانی، مخصوص عده‌یی از افراد جامعه‌ی ما نباشد؛ کمااین‌که در گذشته این طور بوده است؛ یعنی عده‌یی کتابخوان و اهل کتاب و اهل مراجعه‌ی به کتاب بودند، اکثریت هم دور از کتاب و فارغ از همّ آن به سر می‌بردند؛ این درست نیست. (مصاحبه در پایان بازدید از هفتمین نمایشگاه کتاب20/2/1373)
24- نقد و بررسی کتاب .
من میخواهم از اهل فکر و نظر و قلم و کتاب و کسانی که به کتاب اهمیت میدهند، خواهش کنم که به نقد کتاب بپردازند. امروز کتابهای بسیاری نوشته و چاپ و منتشر میشود. اگر خواننده‌یی درباره‌ی این کتابها آگاهی لازم داشته باشد، آنها را بسرعت خواهد خرید و مطالعه خواهد کرد و بلکه دوباره خواهد خواند؛ اما وقتی آگاهی ندارد، سراغ این کتابها نمیرود. (مصاحبه در پایان بازدید از هفتمین نمایشگاه کتاب20/2/1373)
25- نمایشگاه حالت باشگاه فرهنگىِ عمومی پیدا کرده است.
اهل ادب، اهل علم، اهل فرهنگ، اهل ذوق، اهل شعر، اهل نویسندگی، اهل کتابخوانی، اهل نسخه شناسی و کسانی که با مسائل فرهنگ و ادب و معلومات ارتباطی دارند، اینجا همدیگر را جستجو میکنند و مییابند. درواقع نمایشگاه دارد ملتقا و محل دیدار اهل فرهنگ و کسانی میشود که به مقوله‌ی فرهنگ علاقه دارند؛ و این اتفاقِ بسیار خوبی است. البته شنیدم که در نمایشگاهِ امسال سخنرانی و میزگرد هم گذاشته‌اند؛ این کار، جنبه‌ی دوم قضیه را تقویت میکند. (مصاحبه در پایان بازدید از هفتمین نمایشگاه کتاب20/2/1373)
26- نمایشگاه دایمی کتاب.
اگر ما یک نمایشگاه دایمی کتاب داشته باشیم تا به طور مستمر تازه‌های کتاب و آنچه به کتاب مربوط میشود، در محلی که در دسترس مردم باشد، عرضه شود؛ آن وقت مردم از وجود چنین مکانی مطلع شوند و ناشران هم برای عرضه‌ی آثارشان بیایند. ان‌شاءاللَّه خداوند به همه توفیق دهد تا بتوانند از کتاب، بیشتر استفاده کنند.(مصاحبه در پایان بازدید از هفتمین نمایشگاه کتاب20/2/1373)
27- جوان ها واقعاً کتاب بخوانید.
شماها که متأسّفانه کتاب [نمیخوانید]، خیلی اهل کتاب نیستید؛ بنده کتاب‌خوانم، من خیلی کتاب میخوانم، دلم میخواهد شما بچّه‌ها، جوانها واقعاً کتاب بخوانید(بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان7/3/1397)
28- بهترین کتاب ها.
نقش کتاب یک نقش بی‌بدیل است، البته بهترین کتابها، کتابی است که انسان را به سمت خداوند و ارزشهای والا و انقلابی هدایت کند، و امیدواریم کتاب جایگاه حقیقی خود را در جامعه بیابد.(بازدید رهبر انقلاب از سی و یکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران21/2/1397)
29- در مدارس، ساعتی برای کتابخوانی گذاشته شود.
امروز در این نمایشگاه سه نفر - که حال قبلاً با هم همفکری کرده بودند یا نه، من نمیدانم - جدا جدا به من پیشنهاد واحدی را ارائه کردند و آن این است که در مدارس، ساعتی برای کتابخوانی گذاشته شود. فکر خوبی به نظرم رسید. این را باید حتماً وزارت آموزش و پرورش بررسی کند و ببیند که چه کار میتواند بکند.(مصاحبه در پایان بازدید از نمایشگاه کتاب14/2/1376)
30- در جامعه‌ی ما بی‌اعتنائی به کتاب وجود دارد.
یکی از مشکلات ما تنبلی است. مسئله‌ی مطالعه و کتابخوانی مهم است. در جامعه‌ی ما بی‌اعتنائی به کتاب وجود دارد. (بیانات در دیدار معلمان و اساتید دانشگاه‌های خراسان شمالی20/7/1391)
31 - برخودار نبودن از آرایه‌های هنری و ادبی.
یک مشکل اساسی ما در کارهای اعتقادی و علمىِ اسلامی، برخوردار نبودن از آرایه‌های هنری و ادبی است. خیلی از کتابهای ما کتابهای خیلی خوبی است، لکن هیچ خواننده‌ی اهل ذوق و اهل ادبی را جذب نمیکند، مگر کسی انگیزه‌ی زیادی داشته باشد و فقط محتواها را بخواهد بفهمد؛ چون خودِ آرایه‌ی کتاب - از لحاظ ادبی - چیز جذّابی نیست. (بیانات در دیدار دست‌اندرکاران برگزاری کنگره‌ی بزرگداشت عبدالجلیل قزوینی رازی28/1/1391)
32- جای کتاب را هیچ چیزی نمی گیرد.
هرچه ما پیش برویم، احتیاج ما به کتاب بیشتر خواهد شد. این که کسی تصور کند با پدید آمدن وسائل ارتباط جمعىِ جدید و نوظهور، کتاب منزوی خواهد شد، خطاست. کتاب روزبه‌روز در جامعه‌ی بشری اهمیت بیشتری پیدا میکند. ابزارهای نوظهور مهمترین هنرشان این است که مضمون کتابها و محتوای کتابها و خود کتابها را راحت و آسان منتقل کنند. جای کتاب را هیچ چیزی نمیگیرد. (بیانات در دیدار مسئولان کتابخانه‌ها و کتابداران24/4/1390) 33- تبلیغات کتابخوانی همه‌گیر شود.
یکی از کارهای بزرگ و مهم در سطح جامعه این است که تبلیغات کتابخوانی همه‌گیر شود. ما امروز میبینیم برای کالاهای کم‌اهمیت که تأثیری هم در زندگی انسانها ندارند، صاحبانش تبلیغات رنگینِ عجیب و غریبی را متصدی میشوند، مباشر میشوند؛ دستگاههای ارتباط‌جمعی، مطبوعات، صدا و سیما آنها را پخش میکنند؛ در حالی که آن محصولات هیچ ضرورتی ندارند، هیچ لزومی ندارند، یک چیز اضافی در زندگی هستند؛ گاهی بودنشان مفید است، گاهی بودنشان حتّی مفید هم نیست؛ شاید مضر هم هست. محصولی با عظمت کتاب، با ارزش کتاب، درخور این است که تبلیغ بشود؛ تشویق بشوند کسانی که میتوانند کتاب را بخوانند؛ این را ما باید به صورت عادت در بیاوریم. (بیانات در دیدار مسئولان کتابخانه‌ها و کتابداران24/4/1390)
34- کتاب را بخرند برای خواندن.
من عرض کنم؛ ما در کشورمان، در جامعه‌ی خودمان، از واقعیتی که در این زمینه وجود دارد، راضی نیستیم. بله، درست است؛ امروز حجم کتابهائی که تولید میشود، با گذشته خیلی تفاوت کرده است؛ گاهی چند برابر کتاب منتشر میشود، یا تیراژ کتابها بالا میرود؛ لیکن این کافی نیست؛ اینها برای کشور ما خیلی کم است. باید جوری بشود که در سبد کالای مصرفی خانواده‌ها، کتاب یک سهم قابل قبولی پیدا کند و کتاب را بخرند برای خواندن، نه برای تزئین اتاق کتابخانه و نشان دادن به این و آن. (بیانات در دیدار مسئولان کتابخانه‌ها و کتابداران24/4/1390)
35- نقش کتابداران.
یک مسئله، مسئله‌ی کتابخانه‌هاست. خب، کتابداران محترم زحمات عمده‌ای را در این زمینه به عهده میگیرند و متصدی و مباشرند. بنده از دوران نوجوانی در مراجعه‌ی به کتابخانه‌ها، نقش کتابداران را از نزدیک مشاهده میکردم. میرفتیم کتابخانه‌ی آستان قدس رضوی و میدیدم که کتابدارهای آنجا چه نقشی ایفاء میکنند، چه زحمتی میکشند، چه دلسوزیای به خرج میدهند. نفس کتابداری، یک کار انسانىِ فرهنگىِ برجسته‌ای است؛ منتها کتابدار صرفاً آن کسی نیست که خدمتِ آوردن و دادن کتاب را به عهده میگیرد؛ کتابدار میتواند منبع و منشأ و مرجعی باشد برای راهنمائی مراجعه کنندگان به کتاب. (بیانات در دیدار مسئولان کتابخانه‌ها و کتابداران24/4/1390)
36- ذهن را عادت بدهیم به نظم در مطالعه.
یکی از کارهای مهم این است که ما ذهن را عادت بدهیم به نظم در مطالعه. گاهی مراجعه‌ی به یک کتاب اگر در جای خود قرار بگیرد؛ یعنی قبل از این کتاب، کتابهای دیگری که متناسب با این موضوع است، خوانده شده باشد، بعد این کتاب مطالعه شود، تأثیر بمراتب بیشتر و عمیق‌تری خواهد داشت از این که این کتاب بدون ملاحظه‌ی آنچه که مرتبط با آن است، دیده شده باشد. خب، این راهنمائی میخواهد. (بیانات در دیدار مسئولان کتابخانه‌ها و کتابداران24/4/1390)
37- ذهن را عادت بدهیم به این که اهل تأمل باشد.
بعضی از ذهنها اهل کتابند؛ منتها کتاب آسان، کتابی که احتیاج به فکر کردن نداشته باشد. عیبی ندارد، این هم کتاب خواندن است، نفی نمیکنیم؛ اما بهتر از این شیوه‌ی کتابخوانی، این است که انسان در مجموعه‌ی کتابخوانىِ خود بتواند بیامیزد کتاب آسان را - فرض کنید رمان را، خاطره را، کتابهای تاریخی آسان را - با کتابهائی که احتیاج دارد به فکر کردن، مطالعه کردن؛ این نوع کتابها را باید وارد مقوله‌ی کتابخوانی کرد. ذهن را عادت بدهیم به این که اهل تأمل باشد، اهل تدقیق باشد؛ ذهن کار کند، در مواجهه‌ی با کتاب فعالیت کند؛ این احتیاج دارد به راهنمائی. (بیانات در دیدار مسئولان کتابخانه‌ها و کتابداران24/4/1390)
38- برنامه‌های مطالعاتی برای قشرهای مختلف.
یکی از چیزهائی که ما امروز خیلی احتیاج داریم، برنامه‌های مطالعاتی برای قشرهای مختلف است. بارها اتفاق میافتد که جوانها را، نوجوانها را به کتابخوانی تشویق میکنیم؛ مراجعه میکنند، میگویند آقا چه بخوانیم؟ این سؤال یک جواب ندارد؛ احتمالاً جوابهای متعددی دارد. مجموعه‌ی متصدیان امر کتاب - چه در وزارت ارشاد، چه در مجموعه‌ی کتابخانه‌ها - روی این مسئله باید کار جدی بکنند؛ در بخشهای مختلف، برای قشرهای مختلف، به شکلهای مختلف، با تنوع متناسب، سیر مطالعاتی درست کنند؛ اول این کتاب، بعد این کتاب، بعد این کتاب. وقتی که جوان، نوجوان، یا کسی که تاکنون با کتاب انس زیادی نداشته است، وارد شد، حرکت کرد، راه افتاد، غالباً مسیر خودش را پیدا خواهد کرد. این هم یک نکته است. (بیانات در دیدار مسئولان کتابخانه‌ها و کتابداران24/4/1390)
39- انتخاب و گزینش کتاب .
کتاب، محصول فکر و مغز و تجربه و هنر و ذوق یک کسی است یا کسانی است که این کتاب را تهیه و تولید کرده‌اند. لزوماً هر کتابی مفید نیست و هر کتابی غیرمضر نیست. بعضی کتابها مضر است. مجموعه‌ای که متصدی امر کتاب است، نمیتواند با اتکاء به این فکر که ما آزاد میگذاریم، خودشان انتخاب کنند، هر کتاب مضری را وارد بازار کتابخوانی کند - همچنان که داروهای مسموم را، داروهای خطرناک را، داروهای مخدر را متصدیان امور این داروها آسان و بیقید در اختیار همه نمیگذارند؛ از دسترس دور نگه میدارند؛ گاهی هشدار میدهند - (بیانات در دیدار مسئولان کتابخانه‌ها و کتابداران24/4/1390)
40 - آمارهای راضی کننده‌ای نیست
کاری کنیم که کتابخوانی یک امر رائج بشود و کتاب از دست جوان ما نیفتد. این که گفته میشود در شبانه‌روز سرانه‌ی مطالعه‌ی کتاب فلان مقدار است، اینها آمارهای راضی کننده‌ای نیست؛ خیلی بیشتر از این باید باشد. هیچ وقت انسان از کتاب مستغنی نیست. از دوران نوجوانی، از اول سوادآموزی تا آخر عمر، انسان احتیاج دارد به کتاب؛ احتیاج دارد به درک مسائل و جذب مواد تغذیه‌ی معنوی و روحی و فکری؛ این بایستی در سطح عموم جامعه فهمیده شود و دنبال شود و اقدام شود.(بیانات در دیدار مسئولان کتابخانه‌ها و کتابداران24/4/1390)
منبع: خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا
