از ابو عبد الله، محمد بن ابراهيم بن جعفر كاتب نعمانى، مشهور به ابن زينب، از راويان بزرگ شيعه در اوايل قرن چهارم هجرى.
موضوع
موضوع كتاب، روايات غيبت امام زمان عجل الله تعالى فرجه الشريف است كه از ائمه معصومين عليهم السلام وارد شده اند.
همچنين خصوصيات آن حضرت و عصر ظهور و ويژگيهاى آن دوران هم بيان شده است.
انگيزه نگارش
ابو عبد الله، محمد بن ابراهيم نعمانى، در آغاز كتاب درباره انگيزه نگارش اين كتاب مى گويد:
« من در جامعه مىديدم شيعيان و علاقهمندان به محمد و آل محمد صلوات الله عليهم اجمعين به گروههاى مختلفى تقسيم شدهاند و نسبت به امام زمان و ولى امر و حجت پروردگار خود سرگردان گشته اند.
پس از بررسى، دليل آن را غيبت آن حضرت يافتم، چنان كه رسول خدا و حضرت على و ائمه معصومين نيز به آن اشاره نمودهاند؛ لذا به يارى خداوند بر آن شدم تا رواياتى كه مشايخ بزرگ روايى از امير المؤمنين و ائمه معصومين درباره غيبت امام عصر( عج) روايت كردهاند جمعآورى نمايم.
بسيارى از رواياتى كه هم اكنون در اختيار من است را علماى اهل تسنن نيز روايت كردهاند. البته روايات آنان در اين باره بسيار گستردهتر از رواياتى است كه هم اكنون در اختيار من مىباشد.»
زمان نگارش
مؤلف اين كتاب، در سال 342 هجرى، در اوايل غيبت كبرى، در شهر حلب، اين كتاب را به نگارش درآوره است.
راوى كتاب
اين كتاب، توسط ابو الحسين محمد بن على شجاعى كاتب از آغاز تا پايان بر مؤلف آن، محمد بن ابراهيم قرائت شده و مؤلف نيز اجازه روايت آن را به وى داده است.
ديگر روات نيز در نزد شجاعى قرائت مىكردند، سپس فرزند او، حسين بن محمد شجاعى نسخه قرائت شده در نزد مؤلف و ديگر كتابهاى پدرش را در اختيار نجاشى، كه از مشايخ بزرگ شيعه است، قرار داده و از اين طريق كتاب به دست ما رسيده است.
تعداد احاديث
كتاب حاضر شامل 478 روايت مىباشد كه در ضمن 26 باب آمده است.
عناوين
از جمله موضوعات كتاب« الغيبه» مىتوان به:
وجوب حفظ اسرار آل محمد، الهى بودن مسئله امامت، تعداد ائمه، كسى كه به دروغ ادعاى امامت كند، روايات درباره غيبت امام زمان، درباره صبر و انتظار فرج، درباره امتحان، صفات امام منتظر، صفات لشكر آن حضرت و… اشاره نمود.
نسخه هاى كتاب
1- نسخهاى در كتابخانه ملك تهران كه تاريخ نگارش آن 1077 هجرى است.
2- نسخهاى در كتابخانه آستان قدس رضوى در مشهد مقدس، كه تاريخ نگارش آن 720 هجرى و به خط حسين بن على بن يحيى مىباشد.
اين نسخه توسط حضرت آيت الله شبيرى زنجانى مقابله شده و خط ايشان و همچنين خط محدث نورى در آخر آن وجود دارد.
