یک بنا برای ساختن دیوار از بهترین آجرها و محکم‌ترین آنها استفاده می‌کند. در نوشتن هم باید بهترین مصالح (کلمات) را پیدا کرد و به کار برد. تا هم متن استحکام داشته باشد و زیبایی آن مخاطب را به خود جذب کند.
راه‌هایی برای آشنایی با کلمات و شناخت بیشتر آنها:
- ارتباط با مردم و زبان آنها؛ بسیاری از کلمات (و مهمتر از آن ترکیبات) به دست مردم ساخته می‌شوند و الان در لغت‌نامه‌ها وجود ندارند.
- دامنه لغات خود را زیاد کنید؛ چرا که هر کلمه وضع مخصوص به خود را دارد.
- در استفاده از کلمات وسواس داشته باشید.
- لغت‌نامه ها را به صورت موضوعی و یا حتی تفننی مطالعه کنید؛ مثل لغت‌نامه دهخدا، معین. از فرهنگ ها و واژه نامه های مختلف استفاده کنید مثل واژه‌نامه ابدی نوشته احمد عزیزی که شطح و طنز است.
- سعی کنید با دیدن یک کلمه نسبت‌ها و ارتباط‌های بین آن و دیگر کلمات را بیابید. نسبت‌هایی مثل تضاد، تشابه، مراعات نظیر و …
- عبارات مختلف با یک مفهوم پیدا کنید و به تفاوت‌های کاربردی آنها توجه کنید.
- ترجمه و متن اصلی یک نوشته را بخوانید و ساختارها را مقایسه کنید.
- دو ترجمه از یک متن بخوانید و بیشتر به کلمات مترادف توجه کنید.
- به ضرب المثل ها و محل استفاده از آنها توجه کنید.
- کتابهای فرهنگ عامه را بخوانید: امیر ارسلان نامدار، هزار و یک شب، قصه حسین کرد شبستری، کتابهای امثال و حکم، متل ها، اشعار محلی و…
چند نکته:
- چرا باید در انتخاب کلمات وسواس داشت؟ هر کلمه مستقلا دارای «صوت» و «معنا» و «آهنگ» است. برای استفاده از کلمات در متن باید به هر سه آنها توجه کرد و تلاش کرد تا بهترین کلمه را از هر سه جهت انتخاب کرد. همچنین هر کلمه تاریخ و جغرافیای ادبی خاص خود را دارد.
- هر کلمه دو چیز را با خود حمل می کند: 1- اطلاعات و 2- حس (جنبه های خیال انگیز). در نوشه‌های حسی مانند شعر بیشتر معانی حامل پیام خاصی هستند: شراب، ساغر، ساقی و می و … نویسنده قوی کسی است که با انتخاب کلمات مناسب هم اطلاعات را منتقل کند و هم حس مخاطب را تحریک کند. یک مجلس درست امام حسین (شامل سخنرانی، روضه و نوحه) از هنرهایی است که در آن اطلاعات و حس به خوبی با هم عجین شده اند. در اطلاعات دادن باید دقیق و واقع بین بود(رئالیسم) و در انتقال حس باید به تصویرسازی و زیبایی توجه کرد.(سمبولیسم و چند تا ایسم دیگر!)
- برای قوی شدن متن سعی کنید اطلاعاتی که می خواهید منتقل کنید را به حس و طبیعت مرتبط کنید. این طوری متن تان هم خیال انگیز خواهد بود و هم واقع بینانه. مثل: بیان فاصله: سه تیر پرتاب (سفرنامه ناصرخسرو)/ کوتاهی زمان: یک چشم بر هم زدن/ نشان دادن سهولت: مثل آب خوردن
- همچنین می توانید از ضرب المثل ها استفاده کنید. ضرب المثل ها هم اطلاعاتی هستند و هم حسی: عاقبت گذر پوست به دباغ خانه می افتد/ روغن ریخته را نذر امامزاده کرده/ کاسه‌ای زیر نیم کاسه هست!/ آب از دستش نمی‌چکد!
- وقتی کلمات را به خوبی شناختید می‌توانید آنها را ترکیب کنید و کلمات جدیدی بسازید و بعد از آن می‌توانید جملات بهتری بنویسید.
- در نوشتن جمله چینش کلمات بسیار مهم است. ولی به معنای این نیست که باید حتما دستور زبان را رعایت کرد. دستور زبان وحی منزل نیست. توجه داشته باشید که بسیاری از طنزها در نگاه جدید به کلمات و ساختار ها بدست می آیند. مثل: سالها دل طلب جام جم از ما می‌کرد/ بی خبر بود که ما مشترک کیهانیم (ناصر فیض)
منبع: امیر سعادتی
