به طور کلی منابع تحقیق به دو دسته تقسیم می شوند:

منابع دست اول و منابع دست دوم.

منابع دست اول عبارتند از اصل اثر، نوشته، سند، رخداد یا فیلمی که محقق آنرا به طور مستقیم مطالعه کند، به عنوان شاهد عینی ملاحظه نماید و یا آزمایش و تجربه‌ای که شخص پژوهشگر آنرا انجام داده باشد.

منابع یا رساله‌ای که شرح این آزمایش یا تجربه را بدهد جزو منابع دست اول است.

منابع دست دوم عبارتند از نوشته‌ها، نقد‌ها، تفسیرها، گزارشات و بحث‌هایی که منقدان، تفسیرگران، محققان و دیگر اهل فن درباره‌ی منابع دست اول نوشته باشند.

پژوهشگر و نویسنده‌ی مقاله‌ی تحقیقی باید کوشش کند حتی المقدور منابع دست اول در متن کار خود قرار دهد و همیشه منابع دست دوم را به عنوان شاهد مدعای خود برای نفی یا اثبات مدعا) چاشنی نوشته‌اش بسازد.

توضیح:

طلبه یا دانشجویی که میخواهد در مورد اثری معین مقاله‌ای تحقیقی بنویسد لازم است اول اصل اثر را دقیقاً مطالعه کرده و فقط به سر جمع کردن و دسته بندی مطالبی که دیگران درباره‌ی آن اثر نوشته‌اند اکتفا نکند تا بتواند با علم و آگاهی بیشتری مقاله‌ای قابل قبول و منسجم فراهم آورد.

غیر از نوشته‌های ابداعی یا (original) عدم استفاده از منابع دست دوم نقص کار پژوهشی به شمار می‌آید. یعنی هرگاه بخواهیم اثری را نقد کنیم لازم است از نظریات دیگران در مورد آن آگاهی داشته باشیم و در نوشته‌های خود بدانها اشاره کنیم.

از سوی دیگر، استفاده از منابع پژوهشی دست اول همیشه مقدور نبوده و هرگاه مقدور باشد استفاده از آنها و یا اظهار نظر درباره‌ی آنها برای همه کس عملی نیست.

ادامه دارد ….

منبع: راسخون